ارزیابی عکس‌العمل ژنوتیپ‌های گندم به تلفیق کود بیولوژیک و فسفره

چکیده مقدمه: کودهای زیستی منابع با ارزش و قابل تجدید مواد غذایی هستند که می‌توانند بخشی از نیاز به کودهای شیمیایی را رفع کنند. کودهای زیستی نقش حیاتی برای بهبود حاصلخیزی خاک با تثبیت نیتروژن اتمسفری هم از طریق همزیستی با ریشه گیاهان و هم از طریق قابل حل کردن فسفات غیرقابل حل در خاک دارند و باعث فراهم کردن مواد غذایی برای رشد گیاه در خاک می‌شوند. هدف از این تحقیق ارزیابی اثر تلفیقی کودهای بیولوژیک و فسفره روی برخی از خصوصیات کمی و کیفی ارقام گندم بود. مواد و روش‌ها: آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال زراعی 1390-1389 به اجرا درآمد. در این آزمایش، عامل‌ اول ارقام گندم در دو سطح (کوهدشت و لاین17) و عامل دوم تلفیق کود بیولوژیک و فسفره در 8 سطح (عدم استفاده از کود، مصرف 25، 50 و 75 کیلوگرم فسفر خالص در هکتار بدون تلقیح با قارچ مایکوریزا، مصرف 25، 50 و 75 کیلوگرم فسفر خالص در هکتار همراه با تلقیح با قارچ مایکوریزا بود. هر کرت شامل 5 ردیف کاشت به فاصله 20 سانتی‌متر و طول 5 متر بود. در زمان برداشت صفاتی شامل تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن 1000 دانه، عملکرد دانه، درصد پروتئین، درصد فسفر، عملکرد فسفر و عملکرد پروتئین اندازه‌گیری شد. نتایج: نتایج نشان داد که اثر رقم‌ بر کلیه صفات به‌جز درصد فسفر و درصد پروتئین معنی‌دار بود. تعداد سنبله در مترمربع، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن 1000 دانه، عملکرد دانه، وزن خشک کل، درصد پروتئین، درصد فسفر، عملکرد فسفر و عملکرد پروتئین تحت تأثیر ترکیب کودی قرار گرفتند. عملکرد رقم کوهدشت نسبت به لاین17 بیشتر بود. حداکثر و حداقل عملکرد دانه به‌ترتیب با 6665 و 4152 کیلوگرم در هکتار به‌ترتیب متعلق به تیمار مصرف 75 کیلوگرم فسفر در هکتار به‌همراه تلقیح با قارچ میکوریزا و تیمار عدم مصرف کود بود. عملکرد پروتئین و فسفر در تیمار مصرف 75 کیلوگرم فسفر در هکتار همراه با تلقیح با قارچ میکوریزا به‌ترتیب با 1020 و 32/18 کیلوگرم در هکتار بیش از سایر تیمارها بود. نتیجه‌گیری: در مجموع، رقم کوهدشت بهتر از لاین17 بود و مصرف 75 و 50 کیلوگرم فسفر همراه با تلقیح میکوریزا شرایط بهتری برای تولید دانه ایجاد کرد. واژه‌های کلیدی: قارچ میکوریزا، فسفر، خصوصیات کمی و کیفی، گندم